Hymn Niemiec – historia, kontrowersje i współczesne znaczenie

Hymn narodowy to jeden z najważniejszych symboli każdego państwa. Nie inaczej jest w przypadku Niemiec, których hymn ma długą i złożoną historię. „Pieśń Niemców”, bo taki jest oficjalny tytuł tego utworu, jest znana powszechnie jako „Deutschlandlied”. Ale czy wiesz, kto jest autorem słów i muzyki? Jakie kontrowersje wiążą się z tym hymnem? Które zwrotki są śpiewane współcześnie i dlaczego?

Powstanie „Pieśni Niemców”

Słowa „Pieśni Niemców” napisał August Heinrich Hoffmann von Fallersleben w 1841 roku. Był on niemieckim poetą i filologiem, który w swoich utworach często poruszał tematy patriotyczne i wolnościowe. Tekst hymnu powstał w czasach, gdy Niemcy były podzielone na wiele małych państw i księstw. Hoffmann von Fallersleben chciał swoim utworem wzbudzić w Niemcach pragnienie zjednoczenia i utworzenia silnego, wspólnego państwa.

Muzyka hymnu jest jednak starsza niż jego słowa. Melodię skomponował już w 1797 roku Joseph Haydn, wybitny austriacki kompozytor okresu klasycyzmu. Pierwotnie była to część jego „Kwartetu Cesarskiego”, napisanego na cześć cesarza Franciszka II Habsburga. Haydn prawdopodobnie nie przypuszczał, że jego dzieło stanie się kiedyś hymnem zjednoczonych Niemiec.

Kontrowersje wokół pierwszej zwrotki hymnu Niemiec

Pełny tekst „Pieśni Niemców” składa się z trzech zwrotek, jednak współcześnie podczas oficjalnych uroczystości śpiewana jest tylko ostatnia z nich. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedź leży w kontrowersyjnej treści pierwszej zwrotki, zaczynającej się od słów „Deutschland, Deutschland über alles” (Niemcy ponad wszystko).

Chociaż intencją autora było wezwanie do jedności podzielonych Niemiec, to sformułowanie „Niemcy ponad wszystko” zyskało z czasem negatywne konotacje. Szczególnie w okresie nazizmu hasło to było nadużywane i interpretowane jako wyraz niemieckiej wyższości nad innymi narodami. Po II wojnie światowej pierwsza zwrotka hymnu zaczęła być postrzegana jako symbol niemieckiego nacjonalizmu i imperializmu.

Nieaktualne granice i militarystyczne skojarzenia

Kontrowersje budzą nie tylko słowa o wyższości Niemiec, ale także fragmenty określające granice kraju. W pierwszej zwrotce wymienione są rzeki Moza, Men i Adyga jako graniczne. Problem w tym, że są to granice sprzed zjednoczenia Niemiec w 1871 roku i od dawna nie odpowiadają rzeczywistości.

Druga zwrotka hymnu, chociaż mniej znana, także bywa krytykowana. Mowa w niej o „niemieckich kobietach, niemieckiej wierności, niemieckim winie i niemieckiej pieśni”, co niektórzy odbierają jako przejaw nacjonalizmu. Ponadto, wspomnienie o „odwadze w niebezpieczeństwie i biedzie” może nasuwać militarystyczne skojarzenia.

Współczesny hymn Niemiec

Ze względu na kontrowersje związane z dwiema pierwszymi zwrotkami, w 1952 roku ówczesny prezydent Niemiec Theodor Heuss podjął decyzję, że oficjalnym hymnem państwowym będzie tylko trzecia zwrotka „Pieśni Niemców”. Zaczyna się ona słowami „Einigkeit und Recht und Freiheit” (Jedność i prawo i wolność), które wyrażają fundamentalne wartości demokratycznych Niemiec.

Skupienie się na ostatniej części utworu miało na celu odcięcie się od problematycznej przeszłości i podkreślenie pozytywnych ideałów, takich jak jedność narodu, rządy prawa i wolność obywateli. W podzielonych po wojnie Niemczech hasła te nabrały szczególnego znaczenia i stały się podstawą budowania nowej, demokratycznej tożsamości.

Dzisiaj „Pieśń Niemców” w wersji ograniczonej do trzeciej zwrotki jest powszechnie akceptowanym i szanowanym symbolem narodowym. Melodia Haydna jest łatwo rozpoznawalna i często rozbrzmiewa podczas ważnych uroczystości państwowych oraz międzynarodowych wydarzeń z udziałem niemieckiej reprezentacji. Chociaż historia tego hymnu jest pełna kontrowersji, to współcześnie skupia się on na tym, co w niemieckim narodzie najlepsze – dążeniu do jedności, poszanowaniu prawa i umiłowaniu wolności.